Publikacje i pomoce do ćwiczeń ortograficznych
Propozycje publikacji i pomoce doskonalące ortografię
„Ortograffiti – Miks”. Poziom 1. Czytam, rozumiem, piszę. Zeszyt ćwiczeń dla klasy IV-V szkoły podstawowej – Chwastniewska Danuta , Wydawnictwo „Operon”
Poziom drugi – Renata Czabaj
Seria „ORTOGRAFFITI” dla uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych – zeszyty ćwiczeń dla uczniów z dysleksją (dysortografią) lub mających trudności w nauce ortografii przeznaczony do pracy terapeutycznej w szkole i w domu, Wydawnictwo „Operon”
Pusy ortograficzne – Wydawnictwo „Epideixis” – zestaw kontrolny oraz książeczka (różni autorzy)
Quiz ortograficzny „Koniec kłopotów z ortografią”, Wydawnictwo „Granna”
Znakomita gra edukacyjna (dla 1-6 osób w wieku od 7 lat), która pozwala uczyć się ortografii przez zabawę, wykorzystując mechanizm wzrokowego zapamiętywania poszczególnych wyrazów.
Co do czego pasuje? – Małgorzata Barańska, Wydawnictwo „Harmonia”
Co do czego pasuje?” to pomoc dydaktyczna przeznaczona przede wszystkim dla uczniów klas młodszych, którzy uczą się podstawowych zasad polskiej pisowni, a zwłaszcza dla tych, którym opanowanie pisowni sprawia kłopot.
Karty ortomagiczne. Gry ortomagiczne – PAKIET – Marta Bogdanowicz, Małgorzata Rożyńska, Wydawnictwo „Operon”
Komplementarny zestaw pomocy dydaktycznych do nauki ortografii, przeznaczony dla dzieci w wieku 8-11 lat. Karty i gry ułatwiają zapamiętywanie trudnych ortograficznie wyrazów.
Mądrej głowie – Józef Częścik, Wydawnictwo „Harmonia”
Publikacja składa się z 30 czteroelementowych zestawów, na których znajdują się zadania odwołujące się do różnych inteligencji, m.in. logiczno-matematycznej, wizualno-przestrzennej czy językowej.
Odlotowa ortografia – Józef Częścik, Wydawnictwo „Harmonia”
Ten oryginalny słownik ortograficzny dla najmłodszych składa się z 60 barwnych ilustracji (każda zawiera kilkanaście nazw z określoną trudnością ortograficzną) i indeksu wyrazów ze wspomnianymi trudnościami, zaznaczonymi kolorami.
Ortograffiti z Bratkiem. ORTOBRATKI – karty ortograficzne, Wydawnictwo „Operon”
Karty ortograficzne ORTOBRATKI to zabawa, w której obowiązują zasady gry w Piotrusia. Karty w łatwy i przyjemny sposób pomogą dziecku w utrwaleniu wyrazów z ó i rz wymiennym, a także w zrozumieniu reguły ortograficznej.
Ortografia na wesoło – Wydawnictwo „Adamigo”
Quiz Ortografia na wesoło zawiera w wierszykach, zagadkach i rebusach wiele trudnych wyrazów z pułapkami ortograficznymi. Zachęcamy do wesołej zabawy, podczas której gracze utrwalają pisownie wyrazów z: ż, rz, ch, h, ó, u.
Ortograficzna bitwa – Wydawnictwo „Trefl”
Hałas i wrzawa rozgorzały o brzasku, kiedy rycerze ze skłóconych królestw ruszyli ochoczo do walki. Czy odważysz się zmierzyć z najtrudniejszymi polskimi wyrazami w tej ciekawej grze edukacyjnej?
Piramida ortograficzna – Wydawnictwo „Epideixis”
Piramida ortograficzna to wstęp do nauki zasad ortograficznych, stanowi wartościową pomoc w nauce zasad pisowni języka polskiego.
Puzzle ortograficzne z ó – u, ż-rz, h-ch – Wydawnictwo „Multigra”
Puzzle Ortograficzne to jednocześnie emocjonująca gra i nauka zasad poprawnej pisowni. W odmierzanym przez klepsydrę czasie gracze starają się jak najszybciej uzupełnić brakujące litery w wybranych wyrazach.
Słownik ortograficzny dla uczniów klas 1-6, Bogusław Michalec, Wydawnictwo „Aksjomat”
Słownik ortograficzny, to książka niezbędna w tornistrze każdego ucznia. Najnowsza propozycja wydawnictwa Aksjomat doskonale spełnia potrzeby w tym zakresie uczniów wszystkich klas szkoły podstawowej.
Statki ortograficzne – Magdalena Tomkowska, Wydawnictwo „Harmonia”
W niniejszej książce znajdują się plansze do gry w statki, którymi są wyrazy z takimi trudnościami ortograficznymi jak: u, ó, ż, rz, h, ch. Każdy komplet ma tytuł i składa się z kart A i B.
Wygraj z dysortografią – Zofia Pomirska, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP
Zbiór ćwiczeń usprawniających umiejętność poprawnego pisania – przeznaczony dla uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych, ich nauczycieli i rodziców. Proponowane ćwiczenia: Usprawniają umiejętność poprawnego pisania Oprócz kształtowania nawyku poprawnej pisowni służą do rozwijania koncentracji, pamięci i myślenia wzbogacają słownictwo i zasób wiedzy ucznia przyczyniają się do poczucia satysfakcji z pokonywania własnych trudności.
Trening ortograficzny – Jolanta Głowacka, Anna Miziołek, Wydawnictwo „Seventh Sea”
Pomoc składa się ze 110 kart z ćwiczeniami ortograficznymi i przeznaczona jest dla uczniów od II klasy szkoły podstawowej (materiały do kopiowania). Opisy ćwiczeń znajdują się w dołączonej broszurze informacyjnej.
Wesołe dyktanda – klasa od 1-6 Wydawnictwo „Aksjomat”
Zamieszczone w zeszycie teksty pozwolą uczniom zapoznać się z pisownią trudnych wyrazów, umożliwią utrwalenie posiadanej już wiedzy ortograficznej, a także będą doskonałą okazją do sprawdzenia własnych możliwości.
Wyścig ortograficzny – Wydawnictwo „Alexander”
Udane połączenie gry-wędrówki po planszy pionkami z zasad poprawnej pisowni. Gracze (2 do 5 osób) poruszają się po planszy pionkiem, zgodnie z ilością oczek wyrzucanych kostką.
Złap byka za rogi – Agnieszka Frączek
Kolejna książka Agnieszki Frączek poświęcona bykom. Językowym oczywiście! Poprzednia – Byk jak byk – ciągle cieszy się niezmiennym powodzeniem i uczy bawiąc.
Ćwiczenia koncentracji uwagi
Gry, zabawy i ćwiczenia rozwijające koncentrację uwagi
Zaproponowane niżej gry, ćwiczenia i zabawy mają duże znaczenie w rozwijaniu koncentracji uwagi dziecka. Jednocześnie usprawniają inne funkcje. Wpływają pozytywnie na rozwój poznawczy, emocjonalny i społeczny dziecka. Doskonalą pamięć, spostrzegawczość, szybkość myślenia i koordynację wzrokowo – ruchową.
Gry rozwijające koncentrację uwagi:
Memory – gra edukacyjna w formie różnotematycznych układanek. Polega na wyszukiwaniu
i dobieraniu parami takich samych obrazków. Rozwija pamięć dziecka, uczy koncentracji
i spostrzegawczości, ćwiczy percepcję, poprawia refleks, małą motorykę oraz koordynację ręka – oko. Gra memory ma wiele różnorodnych wariantów tematycznych.
BrainBox – 10 – minutowa gra edukacyjna na czas i spostrzegawczość. Grę można dobierać tematycznie np. „Bajki”, „Abecadło”, „Świat”, „Natura”, „Moje pierwsze obrazki” i inne, w tym również anglojęzyczne. Zadaniem gracza jest uważne obejrzenie wylosowanej karty, a następnie
w ciągu 10 sekund (czas odmierza klepsydra) odpowiedzieć na jedno z sześciu wylosowanych przy pomocy kostki pytań. Wszystkie gry BrainBox ćwiczą spostrzegawczość, koncentrację i uważność.
Dobble – gra towarzyska, polegająca na tym, by gracz jak najszybciej odnalazł na swojej okrągłej karcie element, który znajduje się na karcie wyłożonej na stół. Znaleziony symbol nazywa głośno
i szybko kładzie swoją kartę na stole razem z wyłożoną kartą. Wygrywa ten, kto pierwszy pozbędzie się kart. Dobble to doskonała gra na refleks, spostrzegawczość i koncentrację. Niewielkie rozmiary gry pozwalają zabrać ją na wycieczkę lub w inne miejsce.
Bierki – stara gra towarzyska polegająca na zbieraniu pojedynczych patyków o różnym kształcie, które wcześniej zostały bezładnie rozrzucone na stole. Patyczki są punktowane – wygrywa gracz, który zdobędzie największą liczbę punktów. Gra kształci zręczność, cierpliwość, koncentrację uwagi oraz spostrzegawczość. Odmianą gry są duże bierki do gry na świeżym powietrzu lub podłodze.
Spadające małpki – gra zręcznościowa typu bierki. Gracz wyjmują patyki z otworów drzewa – palmy, w którym znajdują się małpki. Patyczki należy wyjmować precyzyjnie, by małpki nie spadały. Wygrywa ten, kto zbierze najmniejszą ilość małpek. Gra rozwija zdolność koncentracji uwagi, precyzję, sprawność manualną, uczy cierpliwości.
Warcaby – planszowa gra polegająca na zbijaniu pionków przeciwnika oraz zablokowanie wszystkich, które pozostają na planszy, pozbawiając przeciwnika ruchu. Rozwija koncentrację
i cierpliwość, uczy samodzielności w podejmowaniu decyzji, opanowania, spokoju, jest doskonałym treningiem pamięci.
Kalambury – gra o kilku odmianach: kalambury rysowane (uczestnik gry przedstawia hasło graficznie), kalambury pokazywane (uczestnik przedstawia hasło za pomocą mowy ciała i mimiki) bądź kalambury mówione (uczestnik przedstawia hasło za pomocą słów nie wypowiadając jednak hasła do odgadnięcia). Można grać pojedynczo lub drużynowo. Gra nie wymaga zakupu gotowego zestawu. Można ją tworzyć samodzielnie. Kalambury uczą skupiania uwagi, kreatywnego myślenia, przełamywania nieśmiałości, poszerzają słownictwo, ćwiczą motorykę.
Rummicub – gra logiczna, w której występują klocki z cyframi. Rozpoczynając rozgrywkę z 14 klockami należy dążyć do utworzenia układów grup (3 lub 4 klocki z tą sama cyfrą, ale w innym kolorze) i serii (kolejne cyfry w tym samym kolorze). Celem jest pozbycie się (wyłożenie na stół) wszystkich klocków z cyframi. Gra wymaga myślenia, skupiania uwagi, spostrzegawczości
i logicznego myślenia.
5 sekund – gra planszowa polegająca na tym, że gracz kolejno losuje kartę z 3 pytaniami, na które musi odpowiedzieć w ciągu 5 sekund. Upływ czasu mierzony jest za pomocą czasomierza w postaci kuleczek spadających po spirali. Udzielenie prawidłowej odpowiedzi umożliwia przesunięcie pionka na planszy. Zwycięzcą jest gracz, który pierwszy dojdzie do mety. Gra wymaga koncentracji uwagi, refleksu i szybkiego myślenia.
Sudoku – logiczna łamigłówka w firmie planszy (kwadratu składającego się z 9 podkwadratów
z cyframi lub obrazkami). Jej celem jest wypełnienie pustych pól cyframi od 1- 9 lub obrazkami tak, by nie powtarzały się one w pionie, poziomie i w każdym podkwadracie. Gra rozwija myślenie, spostrzegawczość i zdolność koncentrowania uwagi. Uczy cierpliwości i wytrwałości.
Pchełki – gra polegająca na wrzuceniu do miseczki mniejszych krążków uciskanych przez jeden większy. Wygrywa ten kto pierwszy umieści krążki w swoim kolorze w miseczce. Gra rozwija koncentrację, zręczność i precyzję ruchów.
Ćwiczenia pomocne w rozwijaniu koncentracji uwagi:
krzyżówki i rebusy
dyktanda graficzne, dyktanda symetryczne
rysowanie po śladach
odwzorowywanie szlaczków
porównywanie obrazków – wyszukiwanie różnic i podobieństw, dorysowywanie brakujących elementów na obrazku
wyszukiwanie na obrazkach elementów rozpoczynających się na daną głoskę
labirynty (samodzielne rysowane, budowane z klocków Lego, w których porusza się mała kulka lub z wykorzystaniem metalowego przedmiotu, który jest przesuwany magnesem)
ćwiczenie ,,mucha” – przesuwanie muchy wzrokiem po 20 bądź 25 – kratkowej planszy w górę, w dół, w prawo lub w lewo
wyszukiwanie określonej liczby, litery, sylaby w dłuższym ciągu liczb, liter, sylab i wyrazów.
tworzenie nowych wyrazów z liter innego wyrazu po ich przestawieniu
sytuowanie przedmiotów względem innego (np. połóż klocek obok krzesła, pod stołem, za oknem itd.)
nawlekanie koralików
żonglowanie piłeczką
Powyższe ćwiczenia nie wymagają skomplikowanej instrukcji. Szybko angażują umysł dziecka. Nie są czasochłonne, dają efekty. Należy jednak stosować je systematycznie, urozmaicać, sprawić by były dla dziecka ciekawe i przyjemne. Warto wprowadzać je nie jako element nauki lecz formę wspólnej zabawy.
Zabawy wzmacniające zdolność koncentracji uwagi:
Głuchy telefon – dziecko powtarza kolejnemu uczestnikowi zabawy zdanie wypowiedziane przez prowadzącego.
Dyrygent – prowadzący zabawę pokazuje i wymienia różne części ciała, a dziecko pokazuje je na sobie. Musi ono stosować się do instrukcji słownej, a prowadzący co pewien czas pokazuje na sobie część ciała nieadekwatną do wypowiadanych słów.
Drukarka – prowadzący lub inny uczestnik zabawy rysuje na plecach dziecka różne obrazki, figury, litery lub cyfry. Zadaniem dziecka jest skupienia się i odszyfrowanie tego, co zostało narysowane na jego plecach. Następnie następuje zamiana ról.
Automatyczny pilot – dziecko z opaską na oczach musi dojść do wyznaczonego miejsca i ominąć rozłożone przeszkody, kierując się wskazówkami prowadzącego.
Ciepło – zimno – dziecko szuka ukrytego przedmiotu, podczas gdy pozostali informują go o miejscu ukrycia przy pomocy określeń: ciepło, zimno.
Pamięć – dziecko ogląda przez 30 sekund obrazek, a następnie odpowiada na pytania z nim związane. Inny wariant: Dziecko ogląda ubiór i wygląd kilku kolegów. Po wyjściu za drzwi koledzy zmieniają kilka szczegółów w swoim wyglądzie tzw. „szybkie metamorfozy”. Zadaniem dziecka jest określenie, co się zmieniło. Zabawę można również wykonać z przedmiotami, których kolejność w szeregu zmieniamy lub zabieramy jeden z nich.
Co zapamiętałeś – rysunek – dziecko słucha opisu i jego zadaniem jest narysowanie jak najdokładniejszej ilustracji do niego. Np. Na leśnej polanie tuż przy wysokiej sośnie znajduje się duży szałas z drewna. Na jego szczycie umieszczona jest czerwona flaga z napisem „dom dla dzika”. W środku widać zielony koc. Po prawej stronie szałasu stanął czarno – biały pies.
Wysłuchiwanie i wystukiwanie rytmu – prowadzący zabawę wystukuje rytm bębenkiem lub poprzez wyklaskiwanie. Może też używać innych dostępnych przedmiotów jako instrumentów. Dziecko musi odtworzyć samodzielnie to co usłyszało.
Uwaga na głoski – prowadzący wymienia wyrazy, a dziecko klaszcze bądź podnosi rękę gdy usłyszy wyraz zawierający ustaloną wcześniej głoskę.
Zabawy sekwencyjne – Prowadzący wymienia ciąg słów. Zadaniem dziecka jest klaśnięcie lub tupnięcie na ustalone wcześniej słowa – np. na nazwy kolorów, na nazwy pojazdów, na nazwy zwierząt itd. Inną propozycją zabawy sekwencyjnej jest rozpoczęcie przez prowadzącego krótkiego zdania, do którego każde dziecko dopowiada jedno słowo, jednocześnie powtarzając wszystko, co było wypowiedziane wcześniej, np. Jacek dostał na urodziny …., W sklepie kupiliśmy …, Na wycieczkę zabieramy…. Kolejna propozycja to powtarzanie szeregu cyfr, wyrazów (w ilości 3-4) w kolejności od tyłu w stosunku do wypowiedzianych przez prowadzącego.
Naśladowanie sekwencji ruchów – prowadzący wykorzystuje np. szarfę, wstążkę na kiju, ręce i dłonie pokazując ruchy, które dziecko musi odtworzyć.
Wyszukiwanie w otoczeniu przedmiotów z danej kategorii – zgodnie z instrukcją prowadzącego dzieci wskazują i wymieniają znajdujące się w najbliższym otoczeniu przedmioty np. żółte, lekkie, twarde, duże, okrągłe, kwadratowe.
Zabawa z akronimami – używamy słowa jako akronimu i rozwijamy je według danego klucza np. dziecko musi rozwinąć każdą literę swojego imienia nazwami zwierząt np. KASIA (krokodyl, antylopa, słoń, indyk, aligator)
Co nie pasuje (wykluczanie ze zbioru) – dziecko otrzymuje zestaw obrazków, z których jeden element nie pasuje do pozostałych np. jabłko, kiwi, banan, seler, mango.
Pomysły ćwiczeń i zabaw warte uwagi można znaleźć w licznych książkach i poradnikach, z których korzystam. Szczególnie polecam:
-M. Hinz, Uwaga! Koncentruję się. Ćwiczenia na koncentrację i spostrzegawczość dla najmłodszych, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2012.
-M. Hinz, Uwaga! Koncentruję się. Ćwiczenia na koncentrację i spostrzegawczość dla uczniów klas IV-VI, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2013.
-R.Z. Rutkowska, Zestaw ćwiczeń do zajęć korekcyjno – kompensacyjnych dla dzieci w wieku 10-12 lat, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2013.
-B. Janiszewska, Wspomaganie koncentracji i nie tylko. Ćwiczenia i zabawy dla dzieci od 4 do 9 lat., Wydawnictwo Seventh Sea, Warszawa 2007.
-A. Strzyżewska, PUS. Skoncentruj się. Zabawowe formy ćwiczeń na koncentrację, Wydawnictwo Epideixis, Lublin 2003.
-J. Święcicka, Trening koncentracji dla uczniów, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2009.
Zebrane gry, ćwiczenia i zabawy kształtują to, co jest niezbędne dla koncentracji uwagi – umiejętność czekania na swoją kolejkę, planowania, stosowania się do reguł i zasad, wytrwania do zakończenia oraz radzenia sobie z porażką. Warto zaczynać od gier krótszych bądź lubianych przez dziecko, stopniowo przechodząc do dłuższych. Można korzystać z gotowych gier lub samodzielnie je zaprojektować (np. kalambury, sudoku). Warto również odwoływać się do tych tradycyjnych, prostych, sprawdzonych, które nie wymagają żadnych gadżetów, a dzieci zawsze bardzo chętnie biorą w nich udział np. kółko – krzyżyk, państwa – miasta, statki oraz puzzle, mozaiki, tangramy.
Gry i zabawy można stosować jako przerywniki w nauce, formę odreagowania nieprzyjemnych emocji bądź relaks. Wszystkie proponowane zabawy i ćwiczenia mogą być modyfikowane, dostosowane do możliwości, problemów, preferencji, zainteresowań i wieku dziecka. Nie mogą one być monotonne, powtarzające się, zbyt długie, złożone czy nudne. Ważną rolę w czasie wszystkich gier, ćwiczeń i zabaw pełni przyjazna atmosfera. Na motywację, zaangażowanie i skupienie dziecka wpływa również pozytywna postawa rodzica. Kreatywność, poczucie humoru dorosłego wpływa na podtrzymanie zainteresowania dziecka propozycjami. Słabo zmotywowane szybko zniechęca się i poddaje, nie kończy zadań, a w przypadku niepowodzeń może ogarniać je złość i frustracja. Tylko dzięki właściwej motywacji dziecko jest w stanie wyrobić w sobie wytrwałość i systematyczność oraz wiarę w swój sukces.
Opracowanie
Ewelina Szczepkowska
Pedagog PPP w Puszczykowie